SU-122

SU-122 to średnie, samobieżne działo pancerne produkcji radzieckiej z okresu II wojny światowej.
Spis treści

Historia
W wyniku doświadczeń początkowego okresu wojny sowiecko-niemieckiej Gławnoje Artillerijskoje Uprawlienije (GAU, Główny Zarząd Artylerii) podjęło na posiedzeniu w dniu 15 kwietnia 1942 roku decyzję o wprowadzeniu do uzbrojenia dział samobieżnych uzbrojonych w armaty ZiS-3, 61-K, haubicę M-30 i haubicoparmaŧę MŁ-20. Do budowy dział samobieżnych miały być używane podwozia już produkowanych czołgów sowieckich i zdobycznych pojazdów niemieckich.

Według początkowych planów do budowy działa uzbrojonego w haubicę 122 mm miały służyć podwozia niemieckich dział samobieżnych Sturmgeschütz III. Prototyp działa mieszczącego w podwyższonej nadbudówce haubicę M-30 powstał w 1942 roku i otrzymał oznaczenie SG-122. Pomimo planów budowy 63 dział tego typu ostatecznie powstało tylko 8-10 wozów użytych tylko do szkolenia załóg dział samobieżnych. Później próbowano także umieścić M-30 na podwoziach czołgów PzKpfw III i PzKpfw IV, ale podjęta po próbach prototypów SU-122/T-3 i SU-122/T-4 decyzja o rozpoczęciu produkcji seryjnej została szybko anulowana.

Równolegle do prób zastosowania podwozi niemieckich trwały prace nad haubicą samobieżną wykorzystującą podwozie sowieckiego czołgu T-34. Na podwoziu tym próbowano początkowo umieścić 76 mm armaŧę czołgową F-34. Powstał w ten sposób niszczyciel czołgów U-34. Był on uzbrojony identycznie jak T-34, ale dzięki umieszczeniu działa w nieruchomej kazamacie był niższy o około 70 cm pomimo grubszego pancerza lżejszy o 2 tony. Pojazd ten nie był produkowany seryjnie, ale w UZTM podjęto prace nad wozem łączącym rozwiązania z U-34 i SG-122. Równolegle konkurencyjny prototyp powstawał w Fabryce nr 9 produkującej haubice M-30. Ostateczny prototyp skonstruowany w UZTM oznaczony U-35 wykorzystywał podwozie i nadbudówkę U-34, zespół odrzutowy, kołyskę, łoże górne, mechanizm podniesienia i kierunku, oraz celownik haubicy M-30, a także elementy służące do zamocowania działa w przedziale bojowym i osłonę kołyski z SG-122.

Pierwszy prototyp U-35 był gotowy 30 listopada 1942 roku. Tego samego dnia przejechał 50 km i oddał 20 strzałów. Już pierwsze próby ujawniły że kąty ostrzału haubicy są za małe, dosyłacz pocisków niedoskonały, przedział załogi zbyt słabo wentylowany, a konieczność obsługi działa przez dowódcę odrywa go od obserwacji terenu. Wady te starano się wyeliminować. Zwiększono kąty ostrzału i zamocowano wentylator usuwający z przedziału załogi gazy prochowe.

Próby wojskowe U-35 odbyły się w dniach 5-19 grudnia 1942 roku, równolegle z prototypami SU-122/T-3 i SU-122/T-4. W czasie prób U-35 wystrzelił 281 pocisków (161 z nich miało wzmocniony ładunek miotający). W wyniku prób, pomimo zauważonej ciasnoty przedziału bojowego i stosunkowo niskiej szybkostrzelności uzbrojeni (5 strz/min w porównaniu 7-8 strz/min uzyskanych w SG-122) U-35 został przyjęty do uzbrojenia jako SU-122. Decyzję o rozpoczęciu produkcji seryjnej podjęto 5 grudnia 1942 roku, w pierwszym dniu prób wojskowych Pierwsze egzemplarze seryjne były gotowe pod koniec grudnia. Różniły się one od prototypu. W celu uproszczenia produkcji przednia płyta kadłuba miała w egzemplarzach seryjnych jednolity kąt nachylenia. Zmieniono organizację przedziału bojowego przenosząc stanowiska załogi i stelaże na amunicję. Zlikwidowano część szczelin obserwacyjnych, a w zamian za to dowódca otrzymał panoramiczny przyrząd obserwacyjny. 28 grudnia 1942 roku na przyfabrycznym poligonie odbyły się pierwsze próby fabryczne seryjnego egzemplarza działa.

Według planów do końca grudnia 1942 roku miało powstać 25 SU-122, a ostatecznie miało powstawać 100 dział tego typu miesięcznie. Według danych fabrycznych wyprodukowano 636 seryjnych SU-122 (inne źródła wymieniają liczby 611 i 615 sztuk). Produkcję zakończyła decyzja GKO nr 3892 z 7 sierpnia 1943 roku.