Zakrystian (Sexton)

Sexton

(ang. "zakrystian") – samobieżna haubicoarmata zaprojektowana Kanadzie w oparciu o projekt amerykański, budowana w czasie II wojny światowej dla potrzeb armii brytyjskiej.

Historia

W 1942 armia brytyjska w ramach umowy Lend-Lease otrzymała 90 pojazdów M7, które zostały użyte w walkach w Afryce Północnej i spotkały się z bardzo dobrym przyjęciem załóg. M7 uzbrojony był w karabin maszynowy 12,7 mm służący do obrony przeciwlotniczej, który był zamontowany w wystającej kopule, w oczach żołnierzy wyglądającej jak ambona – stąd wywodzi się oficjalna brytyjska nazwa dla M7 – "Priest" (ksiądz).

Jedynym poważnym problemem był fakt, że M7 był uzbrojony w amerykańską haubicę 105 mm, która używała innej amunicji niż jej angielski odpowiednik – działo 25 funtowe (kaliber 87,6 mm). Potrzeba zaopatrywania różnych odmian amunicji dla niektórych jednostek stworzyła pewne logistyczne problemy. Rząd angielski wystąpił z prośbą o przezbrojenie wersji brytyjskiej w 25 funtowe działo angielskie, Amerykanie zgodzili się chętnie na zaprojektowanie takiego pojazdu, ale nie byli już tak chętni aby zmieniać cały proces produkcyjny dla niewielkiej liczby pojazdów przeznaczonych dla Anglików. Zgodzili się za to Kanadyjczycy, do których następnie zgłosili się Anglicy.

Priest powstał na podwoziu czołgu M3 Lee (w służbie brytyjskiej nazwanego "Grant"). W tym okresie Kanadyjczycy zaprojektowali i zaczęli produkować własną, ulepszoną odmianę M3 nazwaną Ram. Po rozpoczęciu produkcji M4, Ram stał się przestarzałą konstrukcją jako czołg, ale jego podwozie postanowiono wykorzystać do budowy dział samobieżnych. W ten sposób Kanadyjczycy zbudowali klon M7 używając do jego powstania klon M3.

Pomiędzy 1943 a 1945 w Montreal Locomotive Works wyprodukowano 2150 Sextonów, które były używane przez siły kanadyjskie i brytyjskie. Pierwsze pojazdy weszły do służby we wrześniu 1943, wzięły one udział w walkach w Europie. Pomimo skomplikowanych narodzin Sexton okazał się konstrukcją bardzo udaną i pozostał w aktywnej służbie aż do 1956. Używały go armie m.in. Włoch, Portugalii, Australii i RPA.

W przeciwieństwie do taktyki niemieckiej, która przewidywała użycie dział samobieżnych w pierwszej linii do bezpośredniego wsparcia piechoty, Brytyjczycy i Kanadyjczycy z reguły używali Sextonów z daleka od pierwszej linii frontu w roli ruchomych baterii artyleryjskich.

Działa Sexton były na uzbrojeniu PSZ. Posiadał je na wyposażeniu 1 pułk artylerii motorowej wchodzący w skład 1 Dywizji Pancernej. Pułk posiadał zgodnie z etatem 3 dywizjony dział Sexton. Razem 24 sztuki. W działa te został wyposażony również 7 pułk artylerii konnej, który wszedł w 1945 r w skład nowo formowanej 2 Dywizji Pancernej. Działa używane były również w różnych polskich ośrodkach szkolenia artylerii. Razem Polacy eksploatowali 50 - 80 dział Sexton.